ج- عملیات اجرایی:پیمان کار، متعهد است کارها را طبق پیمان و دستور دستگاه نظارت در حدود مشخصات و اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.
مراحل عملیات اجرایی بشرح زیر است:1- ایجاد کارگاه:کارفرما متعهد است کلیه زمین‌هایی را که برای تأسیس و ایجاد کارگاه و انجام عملیات موضوع پیمان مورد نیاز است، بلا عوض به پیمانکار تحویل دهد. هزینه‌های مربوط به تجهیز کارگاه و تأمین آب و برق موقت کارگاه و هزینه مصرف آن در طول اجرای طرح به عهده پیمانکار است.
پیمانکار باید کارگاه را به نحوی تجهیز کند که شروع و ادامه کار تا تحویل موقت بدون وقفه و با کیفیت لازم انجام گیرد.
ثبت هزینه تأسیس در کارگاه در دفاتر پیمانکار صورت می‌گیرد.
پیمانکار پس از تأسیس و تجهیز و آماده کردن کارگاه، برای شروع عملیات و اجرای طرح، شخصی را به عنوان رئیس کارگاه تعیین و با نامه به کارفرما یا دستگاه نظارت معرفی می‌کند، رئیس کارگاه در تمام اوقات در کارگاه حضور دارد و کارگران و کارمندان لازم برای انجام عملیات موضوع پیمان را سازماندهی می‌کند.
کارفرما یا دستگاه نظارت، برای کنترل مستقیم در اجرای عملیات کارگاه، شخصی را به نام مهندس مقیم که اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود تعیین و با نامه به پیمانکار معرفی می‌کند. مهندس مقیم حق دارد با توجه به مفاد پیمان، نظارت دقیق در اجرای عملیات به عمل آورد و هرگاه عیب و نقصی در کار مشاهده کند دستور رفع آن را به پیمانکار بدهد.
پیمانکار مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای پیمان را به عهده دارد و نظارتی که از طرف کارفرما با نمایندگان او در اجرای کارها می‌شود به هیچ وجه از میزان این مسئولیت نمی‌کاهد. هزینه نظارت در اجرای طرح به صورت زیر است:
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما
بدون ثبت..... دارایی در جریان ساخت XXX (بدهکار)
بانک XXX (بستانکار)
ثبت پ دریافت پیمان پرداخت بابت نظارت در اجرای طرح
اگر کارفرما نظارت بر اجرای طرح را به مهندسان مشاور واگذار کرده باشد حق نظارت عالی و نظارت کارآگاهی باید طبق قرارداد با تنظیم صورتحسابی پس از وضع کسور مقرر به مهندسان مشاور پرداخت شود و به حساب دارایی در جریان ساخت منظور گردد.
2- تخصیص تنخواه گردان به کارگاه: پس از تأسیس کارگاه، بخشی از مخارج اجرای طرح از محل تنخواه گردانی که پیمانکار به هر کارگاه تخصیص می‌دهد پرداخت می‌شود. بدین منظور معمولاً حساب بانکی در نزدیکترین شعبه بانک در محل اجرای طرح افتتاح می‌شود که برداشت از این حساب با امضای رئیس کارگاه یا شخص معین دیگری که پیمانکار انتخاب می‌کند مجاز خواهد بود.
وجوه ارسالی به کارگاه در حسابی جداگانه در دفتر کل به نام تنخواه گردان یا حساب جاری کارگاه نگهداری می‌شود.
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما
تنخواه گردان کارگاه XXX (بدهکار)
بانک XXX بدون ثبت......
ثبت تنخواه گردان ارسالی به کارگاه (بستانکار)
در صورتی که تعداد کارگاه‌ها زیاد باشد،
حساب کنترل تنخواه گردان کارگاه‌ها در دفتر کل افتتاح و در دفتر معین به تعداد کارگاه‌ها تفکیک می‌شود.
3- مخارج اجرای طرح:دوره‌ای که طی آن مخارج مربوط به قرارداد شناسایی می‌شود با امضای قرارداد آغاز می‌شود و با تکمیل آن پایان می‌یابد. مخارج قبل از بستن قرارداد در صورتی که قابل تشخیص و شناسایی باشد به حساب پیمان انتقال می‌یابد در غیر اینصورت جزو هزینه‌های دوره وقوع محسوب خواهد شد.
4- مخارج اجرای طرح بوسیله کارگاه:مخارجی را که انجام آن برای کارگاه مجاز است بتدریج از محل تنخواه گردانی که در اختیار رئیس کارگاه قرار می‌گیرد پرداخت می‌شود. در پایان ماه یا هر زمان مشخص دیگری گزارش مخارج کارگاه همراه با اسناد هزینه به دفتر مرکزی فرستاده می‌شود.
حسابداری دفتر مرکزی قبل از آنکه مخارج کارگاه را ثبت کند ابتدا اسناد و مدارک پیوست گزارش مخارج کارگاه را کنترل و رسیدگی می‌کند. تمامی مخارج انجام شده در کارگاه باید متکی به مدارک مثبته و براساس دستور عمل دفتر مرکزی پرداخت شده باشد. پس مخارج انجام شده بوسیله کارگاه را به مخارج جاری و سرمایه‌ای تفکیک و برحسب مورد مخارج جاری را به حساب پیمان و مخارج سرمایه‌ای را به حساب دارایی منظور می‌کند.
نسبت‌های مربوطه:
A: ثبت مخارج یک کارگاه:
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما
پیمان در دست اجرا XXX (بدهکار)
انبار XXX (بدهکار) بدون ثبت...................
اثاثه XXX (بدهکار)
تنخواه گردان کارگاه XXX (بستانکار)
ثبت مخارج آبان ماه کارگران
B: تصفیه تنخواه:
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما بانک XXX (بدهکار)
تنخواه گردان کارگاه XXX (بستانکار) بدون ثبت...................
بابت ثبت وجوه دریافتی از کارگاه بابت تصفیه تنخواه گردان C: تجدید تنخواه:
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرماتنخواه گردان کارگاه XXX (بدهکار)
بانک XXX (بستانکار) بدون ثبت...................
ثبت حواله ارسالی به کارگاه بابت تجدید تنخواه گردان
نکته: در پیمانهای بزرگ یا هنگامی که مسافت بین کارگاه‌ها و دفتر مرکزی زیاد باشد می‌توان اختیارات بیشتری به کارگاه تفویض کرد و حسابهای مربوطه به پیمان را در کارگاه نگهداشت.
5- مخارج اجرای طرح بوسیله دفتر مرکزی:
مخارجی که معمولاً دفتر مرکزی به حساب پیمان در دست اجرا منظور می‌کند به شرح زیر است:
الف- هزینه مواد و مصالح مصرف شده در پیمان:
کالاهایی را که کارگاه مجاز به خرید آنها نیست یا امکان تهیه آن در محل اجرای طرح وجود ندارد، از طریق دفتر مرکزی خریداری می‌شود. بدین منظور برگ درخواست خرید کالا پس از امضای رئیس کارگاه به دفتر مرکزی فرستاده می‌شود، اگر کالا مورد نظر در انبار مرکزی موجود باشد براساس برگ درخواست خرید کالا، مواد و مصالح مورد نیاز به کارگاه فرستاده می‌شود.
در صورتی که کالاهای مورد درخواست کارگاه در انبار مرکزی موجود نباشد برگ درخواست کالا به دایره تدارکات فرستاده می‌شود. دایره تدارکات با توجه به مقررات، کالای مورد نیاز را خریداری و برای کارگاه ارسال می‌کند. هزینه حمل کالا از دفتر مرکزی به کارگاه و یا از کارگاه به دفتر مرکزی جزوه مخارج مستقیم پیمان به حساب می‌آید.
ب- هزینه دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه:
اگر از محل تنخواه گردان صورت نگیرد توسط دفتر مرکزی پرداخت می‌شود.
ج- هزینه استهلاک ماشین آلات و تجهیزات:
حساب ماشین‌آلات و تجهیزات که در اختیار کارگاه بوسیله دفتر مرکزی در دفتر کل و کارتهای معین نگهداری می‌شود.
د- هزینه‌ی بار:
اگر منافع حاصل از مخارج غیر مستقیم تنها به فعالیت پیمانکار مربوط باشد به حساب هزینه سربار می‌رود و در پایان سال یا مبنایی معقول بین پیمانهای موجود سرشکن می‌شود.
هـ- هزینه‌های غیر مرتبط با پیمان‌ها:
در مؤسسات پیمانکاری افزون بر هزینه‌های مستقیم و سربار ، هزینه‌های دیگری نیز صورت می‌گیرد که هیچ ارتباطی به پیمان‌ها ندارد و نمی‌توان آنها را بین پیمانکار تقسیم کرد، مانند هزینه استهلاک ماشین‌آلات بکار گرفته شده در پیمان‌ها و هزینه‌های مالی غیر مرتبط با پیمان‌ها که معمولاً جزو هزینه‌های عمومی و اداری در صورت سود و زیان گزارش می‌شود.(نشریه 126 حسابداری پیمانکاری، 1379، ص48-52)
د- تنظیم و پرداخت صورت وضعیت کارها:
اگر قرار باشد که کل بهای پیمان در خاتمه و هنگام تحویل کار به پیمانکار پرداخت شود، وی باید مبلغ زیادی سرمایه‌گذاری کند، از این رو، معمولاً بتدریج از کارهای انجام شده صورت وضعیت تهیه میگردد و بر طبق شرایط پیش بینی شده در قرارداد، وجه آن بوسیله کارفرما به پیمانکار پرداخت می‌شد.
1- تنظیم صورت وضعیت موقت کارها:
دستگاه نظارت به اتفاق پیمانکار، صورت تمامی کارهایی را که از شروع پیمان تا تاریخ تهیه صورت وضعیت انجام گرفته است و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پیمان را که در پای کار موجود است تعیین و براساس نرخهای پیوست به پیمان تقویم می‌کند.
اگر فرض شود که 1/000/000/000 ریال مبلغ اولیه پیمان با تنظیم صورت وضعیت‌های 1 و 2 به پیمانکار پرداخت شده باشد.
صورت وضعیت شماره (1) ، 300/000/000 ریال
صورت وضعیت شماره (2) ، 700/000/000 ریال
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما
حسابهای دریافتی - کارفرما 300/000/000 (بدهکار) دارایی در جریان ساخت 300/000/000 (بدهکار)
صورت‌وضعیت‌های‌تأییدشده 300/000/000 (بستانکار) حسابهای پرداختنی به پیمانکار 300/000/000 (بستانکار)
بابت ثبت صورت وضعیت شماره (1) ثبت مبلغ صورت وضعیت شماره (1) شرکت پیمانکار
حسابهای دریافتی - کارفرما 700/000/000 (بدهکار) دارایی در جریان ساخت 700/000/000 (بدهکار)
صورت‌وضعیت‌های‌تأییدشده 700/000/000 (بستانکار) حسابهای پرداختنی به پیمانکار 700/000/000 (بستانکار)
بابت ثبت صورت وضعیت شماره (2) ثبت مبلغ صورت وضعیت شماره (2) شرکت پیمانکار
2- پرداخت وجه صورت وضعیت کارها:
کارفرما پس از رسیدگی و تصحیحات احتمالی و وضع مبالغ زیر که بر طبق قانون یا قرارداد ملزم به کسر آن است تتمه قابل پرداخت را با تنظیم سندی به پیمانکار پرداخت می‌کند.
سپرده حسن انجام کار 10%
اقساط پیش پرداخت 20%
پ پ مالیات 5%
حق بیمه قرارداد طرحهای عمرانی 6% ---------------> 1/6% سهم پیمانکار 4/4% سهم کارفرما
دفاتر پیمانکار دفاتر کارفرما
بانک 190/200/000 (بدهکار) حسابهای پرداختنی به پیمانکار 300/000/000 (بدهکار)
ح/د سپرده حسن انجام کار 30/000/000 (بدهکار) بانک 177/000/000 (بستانکار)
پ دریافت 60/000/000 (بدهکار) ح/پ- سپرده حسن انجام کار 30/000/000 (بستانکار)
پ پ مالیات 15/000/000 (بدهکار) پ پ 60/000/000 (بستانکار)
پیمان در دست اجرا 4/800/000 (بدهکار) وزارت دارایی 15000/000 (بستانکار)
ح/د- کارفرما 300/000/000 (بستانکار) سازمان تأمین اجتماعی 18000/000 (بستانکار)
دریافت وجه به صورت وضعیت شماره (1) پرداخت وجه صورت وضعیت شماره (1) به شرکت پیمانکار
بانک 443/800/000 (بدهکار) حسابهای پرداختنی به پیمانکار 700/000/000 (بدهکار)
ح/د سپرده حسن انجام کار 70/000/000 (بدهکار) بانک 413/000/000(بستانکار)
پ دریافت 140/000/000 (بدهکار) ح/پ- سپرده حسن انجام کار 70/000/000(بستانکار)
پ پ مالیات 35/000/000 (بدهکار) پ پ 140/000/000 (بستانکار)
پیمان در دست اجرا 11/200/000 (بدهکار) وزارت دارایی 35/000/000 (بستانکار)
ح/د- کارفرما 700/000/000 (بستانکار) سازمان تأمین اجتماعی 42/000/000 (بستانکار)
دریافت وجه به صورت وضعیت شماره (2) پرداخت وجه صورت وضعیت شماره (2) به شرکت پیمانکار