انجمن‌ها

فیلد جدید مانده با واحد "ریال – سال" در کاربرگ محاسبه راس

در کاربرگ‌های محاسبه راس، تعداد روز راس مبالغ بدهکار و بستانکار به صورت جداگانه محاسبه می‌شوند. همچنین مانده و راس آن نیز با توجه به مبلغ مانده عملیات مورد محاسبه قرار می‌گیرند. پیش از بررسی فیلد جدید، ابتدا عملیات عادی محاسبه راس و مفاهیم مورد استفاده در آنها را مرور می‌کنیم.

در محاسبه راس چنین است که تعدادی مبلغ به همراه زمان سررسید هر یک از آنها را در اختیار داریم. زمان سررسید بر حسب "تعداد روز" نشان داده می‌شود. هر مبلغ بدهکار یا بستانکار از یک رخداد مالی ناشی می‌شود. هر رخداد دارای یک تاریخ مبنا (مثلا تاریخ سررسید) است. در هر محاسبه راس (هر کاربرگ) یک تاریخ مرجع هم داریم. فاصله تاریخ مبنای رخداد تا تاریخ مرجع، تعداد روز باقی‌مانده تا سررسید مبلغ را مشخص می‌کند. هدف از محاسبه راس این است که مبالغ متعدد به همراه تعداد روز متناظر با مبلغ را به یک مبلغ و تعداد روز متناظر با آن تبدیل کنیم. مثلا اگر یک مشتری 3 فقره پرداخت با اسناد پرداختنی مدت‌دار به صورت زیر انجام داده باشد:

•    10.000 ریال برای 60 روز بعد
•    20.000 ریال برای 120 روز بعد
•    15.000 ریال برای 80 روز بعد

محاسبات راس باید یک تعداد روز برای مجموع 45.000 ریال پرداخت شده را حاصل نماید – به صورتی که اثر دیرکرد این مجموع در تعداد روز راس حاصله، مساوی مجموع اثر دیرکرد مبالغ جزء فوق باشد. اثر دیرکرد به صورت یک نرخ (معمولا سالیانه – برای 365 روز) محاسبه می‌شود. این نرخ را می‌توان کارمزد یا جریمه دیرکرد نام نهاد.

مبلغ کارمزد هر یک از اقلام فوق با ضرب مبلغ در تعداد روز در نرخ و تقسیم حاصل بر 365 محاسبه می‌شود. مبلغ کارمزد مجموع، از ضرب جمع اقلام (45.000) در تعداد روز راس در نرخ و تقسیم حاصل بر 365 محاسبه می‌شود. با مساوی قرار دادن این دو مبلغ کارمزد، می‌توانیم تعداد روز راس را محاسبه کنیم:

C = ((10,000 * 60) + (20,000 * 120) + (15,000 * 80)) / 45,000 = 93

در کاربرگ محاسبه راس، تعداد روز راس به تفکیک برای جمع عملیات بدهکار و بستانکار محاسبه می‌شود. این محاسبات دقیق‌اند و در نسخه 407 هم تغییری نکرده‌اند. اما نکاتی در مورد راس مانده وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

فرض کنید مبلغ بدهکار A و راس آن B باشد. مبلغ بستانکار هم C و راس آن D باشد. عملیات دارای یک مانده است که از اختلاف A و C محاسبه می‌شود. اگر A از C بزرگتر باشد تشخیص مانده، بدهکار وگرنه بستانکار است. به سادگی می‌توانیم یک تعداد روز راس برای مانده هم قائل شویم. به صورتی که مبلغ کارمزد برای مبلغ مانده در تعداد روز راس مانده دقیقا مساوی اختلاف مبلغ کارمزد بدهکار و بستانکار باشد. این، همان روشی است که در نسخه 406 بکار برده بودیم.

این روش دارای دو اشکال است: نخست اینکه ممکن است مانده ما بدهکار باشد ولی مبلغ کارمزد بستانکار باشد (یعنی اگرچه جمع مبالغ بدهکار بیشتر از جمع مبالغ بستانکار است، اما کارمزد مبالغ بستانکار از کارمزد مبالغ بدهکار بیشتر باشد). این وضعیت منجر به منفی شدن تعداد روز راس برای مانده بدهکار می‌گردد و باید مورد توجه قرار گیرد.

اشکال دوم مربوط به زمانی است که مانده عملیات صفر باشد ولی راس آنها با هم متفاوت باشد. یعنی مبلغ A و C با هم مساوی باشند (و مانده کاربرگ صفر باشد) اما تعداد روز راس آنها (B و D) با هم متفاوت باشند. در این وضعیت اگر B از D بزرگتر باشد، مبلغ کارمزد بدهکار خواهیم داشت وگرنه مبلغ کارمزد بستانکار خواهیم داشت. در روشی که در نسخه 406 برای محاسبه و بازنمایی راس مانده بکار برده‌ایم، از آنجا که مانده صفر است، نمی‌توانیم راس مانده و در نتیجه ابزار مناسب برای محاسبه کارمزد را ارائه کنیم.

برای رفع این مشکلات، در نسخه 407 نوع جدیدی از مانده را محاسبه و ارائه می‌کنیم. مانده‌ای فرضی با واحد "ریال – سال". در این مانده فرض می‌کنیم که زمان سررسید مبلغ مانده، یک سال باشد و با این فرض یک مبلغ مانده را محاسبه می‌کنیم. این مانده به صورت بدهکار مثبت محاسبه می‌شود. این مبلغ به صورتی محاسبه می‌شود که اگر آنرا در نرخ کارمزد یک سال ضرب کنیم حاصل دقیقا مساوی اختلاف کارمزد بدهکار و بستانکار باشد. علامت مانده هم به صورت مناسب بدست می‌آید. فرمول محاسبه (از روی مقادیر A تا D با تعریف پیش‌گفته) به صورت زیر است:

M = ((A * B) – (C * D)) / 365

از همین فرمول واضح است که اگر M را در نرخ کارمزد R ضرب کنیم، مبلغ حاصله، اختلاف کارمزد ناشی از A (بدهکار) و C (بستانکار) خواهد شد:

M * R = (A * B * R) / 365 – (C * D * R) / 365

این مبلغ به همراه تشخیص آن (بدهکار یا بستانکار) مستقل از اختلاف احتمالی تشخیص مانده و تشخیص کارمزد همیشه صحیح و قابل استناد است. همچنین، اگر مانده عملیات صفر باشد، کماکان می‌توانیم مانده برحسب "ریال – سال" را داشته باشیم. به این ترتیب هر دو اشکالی که پیش از این اشاره کردیم رفع خواهند شد.