در ده سال گذشته، نسخه‌هاي متفاوتي از سيستم عامل Windows به بازار عرضه شده و در رايانه‌هاي شخصي به كار گرفته مي‌شوند. در اينجا به بررسي نسخه‌هاي متداول و شرح ويژگي‌هاي اختصاصي هر نسخه مي‌پردازيم. اين رفتارها به جز اينكه به نسخه اصلي Windows وابسته هستند (مثلا Windows XP يا Vista)، در اثر نصب Service Pack يا Updateهاي مختلف نيز ممكن است دست‌خوش تغيير شوند. مثلا Windows XP با Service Pack 2 محدوديت‌هاي امنيتي بسيار زيادي براي كاربران بوجود آورده بود كه البته با تلاش زياد قابل حذف بودند؛ اما به هر حال استفاده از Windows XP با يك Service Pack جديدتر حتما راحتي بيشتري را همراه خواهد داشت.
سيستم‌هاي نوسا برروي تمام گونه‌هاي سيستم عامل Windows (از نسخه 2000 به بعد) قابل استفاده است.
اين سيستم‌ها از خوش‌رفتارترين سيستم‌هاي موجود در بازار مي‌باشند. رفتارهاي امنيتي عجيب و غريب ندارند و در اكثر مواقع همان رفتار مورد انتظار را از خود بروز مي‌دهند. ممكن است برخي Updateها براي آنها به عمل آيد (حتي در آينده) كه رفتار امنيتي اين سيستم‌ها را تغيير دهد و به Windows 7 شبيه كند. در آن صورت، شبيه Windows 7 با آنها برخورد خواهيم كرد.
استفاده از اين سيستم عامل براي سخت‌افزارهاي كمي قديمي (در حد Core Duo و پيش از آن) پيشنهاد مي‌شود. اما دو نكته در مورد كاربرد Windows XP برروي سخت‌افزارهاي جديدتر قابل ذكر است. اولا اين سيستم توانايي استفاده از تمامي ويژگي‌هاي اين سخت‌افزارها (به خصوص سخت‌افزارهاي مبتني بر پردازنده‌هاي Core-i) را ندارد. استفاده از Windows 7 برروي يك ماشين Core-i حتما سرعت كار با رايانه را افزايش خواهد داد. ثانيا بسياري از سخت افزارهاي جديد اصولا فاقد درايورهاي مناسب براي كار با Windows XP مي‌باشند و مجبوريم از Windows 7 براي كار با آنها استفاده نماييم. اكثر رايانه‌هاي قابل حمل جديد داراي همين مشخصه مي‌باشند.
به هر حال چنانچه در رايانه خود از Windows XP استفاده نماييد، دردسري نخواهيد داشت و بدون لحاظ كردن نكته خاصي مي‌توانيد از سيستم استفاده نماييد.
اين گونه Windows به صورت موقت، در حد فاصل ارائه گونه‌هاي XP و 7 به بازار ارائه شد. پس از زمان كوتاهي جاي خود را به Windows 7 داد. مشكلات عديده‌اي در اين گونه از Windows براي كاربران و توليدكنندگان نرم‌افزار پيش آمد و همين مشكلات عامل اصلي جايگزين شدن آن با Windows 7 بود. اصولا استفاده از اين سيستم براي كار با رايانه شخصي توصيه نمي‌شود و بهتر است آنرا به نسخه 7 ارتقا دهيد. با اين همه اكثر مطالبي كه در مورد Windows 7 در بخش بعدي شرح داده شده است، براي Vista نيز قابل استفاده است – اگرچه ممكن است رفتار Vista در آن موارد نامناسب يا نادرست باشد.
اين Windows جديدترين و سريع‌ترين گونه از سري سيستم‌هاي عامل Windows مي‌باشد. البته استفاده از آن برروي سخت‌افزارهاي قديمي (از Core Duo به قبل) توصيه نمي‌شود – اما براي سخت‌افزارهاي جديد (مثلا Core-i) بهترين گزينه است. سرعت اجراي اين نسخه برروي رايانه‌هاي جديد حتي به چند برابر Windows XP مي‌رسد.
متاسفانه مجموعه‌اي از ويژگي‌هاي امنيتي Windows 7 باعث شده كه براي استفاده از نرم‌افزارهاي مختلف، به خصوص نرم‌افزارهايي كه به نوعي با داده‌ها سروكار دارند و اقدام به ذخيره‌سازي اطلاعات در سيستم مي‌كنند، دردسرهايي بوجود بيايد. اين ويژگي‌هاي امنيتي در قالب سيستمي به نام User Account Control (UAC) پياده‌سازي شده‌اند. مشكلاتي كه اين سيستم براي كاربران و نرم‌افزارها به وجود مي‌آورد عبارتند از:
- كاربراني كه عضو گروه Administrators هستند، در زمان استفاده از سيستم به صورت كاربران عادي ديده مي‌شوند (امكانات Administrator را در اختيار نخواهند داشت).
- كاربر Administrator به صورت پيش‌فرض غيرفعال است.
- دسترسي‌هايي كه براي گروه Administrators (به فولدرها و فايل‌ها) تعريف شده‌اند، غيرفعال مي‌باشند.
براي حل اين مشكلات، دو روش وجود دارد: روش اول، كم كردن كنترل‌هاي امنيتي Windows 7 در كل سيستم است (غيرفعال كردن UAC). اين كار باعث مي‌شود كه Windows 7 رفتاري مشابه Windows XP داشته باشد. براي بسياري از كاربران، اين وضعيت بسيار مطلوب است و اصولا استفاده از Windows 7 را راحت‌تر خواهد نمود. براي كم كردن كنترل‌هاي امنيتي، در Start Menu، در دريچه Search programs and files، عبارت User Account Control را وارد كنيد. با اينكار جستجو انجام مي‌شود و گزينه‌اي به نام Change User Account Control settings را در فهرست يافته‌ها مشاهده خواهيد نمود. با انتخاب اين گزينه، با پنجره‌اي به شكل زير مواجه خواهيد شد:
Slider سمت چپ را با ماوس بگيريد و آنرا به پايين‌ترين سطح (Never notify) منتقل نماييد. سپس پنجره را تصويب (OK) كنيد. براي اعمال نهايي اين تغيير لازم است تا Windows را Restart نماييد. همانطور كه گفته شد، تمامي رفتارهاي آزاردهنده Windows 7 با اينكار غيرفعال خواهند شد.
و اما روش دوم – اگر به دليلي، نمي‌خواهيد از روش اول (كم كردن كنترل‌هاي امنيتي) استفاده كنيد، مي‌توانيد از روش دوم استفاده كنيد: براي نرم‌افزارهايي كه نياز به اختيارات Administrator دارند (و اين اختيارات در Windows 7 از آنها گرفته شده)، مي‌توان از Windows خواست تا در زمان اجراي اين نرم‌افزارها اختيارات مزبور را استثنائا در اختيار كاربر قرار دهد. اين عمل به Run as administrator معروف است. با Right Click بر روي Icon هر برنامه (يا Shortcut آن) و انتخاب گزينه Properties از منوي بازنمايي شده، پنجره‌اي به شكل زير ظاهر مي‌شود:
همانطور كه در شكل ديده مي‌شود، صفحه‌اي با عنوان Compatibility وجود دارد (در شكل، اين صفحه انتخاب شده است). در همين صفحه، گزينه‌اي با عنوان Run this program as an administrator ديده مي‌شود. با علامت‌گذاري اين گزينه و تصويب (OK) پنجره، برنامه مزبور با اختيارات كامل administrator اجرا خواهد شد. در صورتي كه UAC را غيرفعال نكرده باشيد، مي‌توانيد از اين روش براي دور زدن UAC در برنامه‌هاي خاص استفاده كنيد.
در صورت غيرفعال نكردن UAC، در سيستم هديه نوسا XP لازم است تا به روش فوق، فايل اجرايي (AccXPClt-Gift) را Run as administrator نماييد. همچنين، در سيستم مالي يكپارچه نوسا لازم است تا همين عمل را براي برنامه Admin انجام دهيد. نيز اگر از SQL Server 2000 برروي Windows 7 يا سرور 2008 استفاده مي‌كنيد، لازم است تا نرم‌افزارهاي مديريت سرور را به همين ترتيب اجرا نماييد. نرم‌افزار مهم Service Manager هم در همين گروه قرار دارد. اين نرم‌افزار در مسير Start Menu\All Programs\Startup قابل دسترسي است. در همانجا مي‌توانيد Properties را به روشي كه در بالا گفته شد تغيير دهيد.
اين دو گونه، نسخه‌هاي ٦٤ بيتي همان گونه‌هايي هستند كه در بند قبلي شرح داده شدند. تمامي نكاتي كه در مورد نسخه‌هاي ٣٢ بيتي Windows 7 و سرور 2008 گفتيم، براي نسخه‌هاي ٦٤ بيتي آنها نيز صادق مي‌باشند. البته كاربرد سيستم‌هاي ٦٤ بيتي اصولا محدود است – Windows ٦٤بيتي فقط مناسب نرم‌افزارهايي است كه ماهيت Client دارند و نيازمند حافظه خيلي زيادي مي‌باشند. نرم‌افزارهاي سرور (از قبيل Microsoft SQL Server) حتي در سيستم‌هاي ٣٢ بيتي نيز قادرند از حافظه‌هاي خيلي زياد استفاده نمايند و نيازي به سيستم ٦٤ بيتي ندارند. از طرف ديگر اجراي نرم‌افزارهاي 32 بيتي برروي Windows ٦٤ بيتي حتما به صورت قابل ملاحظه‌اي كندتر خواهد بود. با توجه به نكات فوق استفاده از سيستم‌هاي ٦٤ بيتي اصولا توجيهي براي كاربردهاي عادي ندارد.
اما متاسفانه به علت جو غالب بر بازار و خصوصيات كاربران رايانه‌هاي شخصي، بعضا ديده شده كه برروي رايانه‌ها، بدون دليل خاصي از نسخه‌هاي ٦٤ بيتي Windows استفاده مي‌شود. مثلا رايانه‌هاي قابل حمل كه نسخه ٦٤ بيتي Windows از ابتدا برروي آنها نصب شده است در بازار فروخته مي‌شوند.
سيستم مالي هديه نوسا XP برروي نسخه‌هاي ٦٤ بيتي نيز قابل استفاده مي‌باشد. در نسخه ٠٣/٣ سيستم مالي يكپارچه نوسا (كه زمان عرضه آن پايان سال ٨٩ مي‌باشد) و نسخه های بعد از آن نيز امكان نصب سرور با محافظ USB (ويژه Windows ٦٤ بيتي) پيش‌بيني شده است.
البته Windows داراي يك نسخه اختصاصي ٦٤ بيتي براي سخت‌افزارهاي قدرتمند مبتني بر پردازنده Itanium نيز مي‌باشد كه كلا مورد بحث ما نيست. اين گونه نادر Windows برروي رايانه‌هايي كه از پردازنده Pentium استفاده مي‌كنند قابل نصب نيست و اصولا قادر به اجراي نرم‌افزارهاي ٣٢ بيتي نمي‌باشد.